De haven bij Terneuzen en Ritthem zal de komende jaren meer gaan groeien. Dit is zichtbaar door enkele grote investeringen die recent in deze gebieden zijn gedaan. Een voorbeeld is dat DHG een groot logistiek centrum voor Verbrugge Terminals realiseert. Ook zien we dit terug in de resultaten van North Sea Port. Deze kende in 2022 een topjaar. Er werden 7 procent meer goederen vervoerd via zowel zeevaart als binnenvaart: een sterke groei in vergelijking met de buurhavens van Antwerpen en Rotterdam. Uit het jaarrapport blijkt ook dat de belangrijkste handelspartner van North Sea Port niet langer Rusland is, door de boycot naar aanleiding van de oorlog met Oekraïne, maar de Verenigde Staten. De grootste goederenstroom blijft droge bulk.
De verwachting is dat op termijn twee extra kerncentrales zullen worden gerealiseerd. In het bestemmingsplan is hier al rekening mee gehouden. Dit zal wel impact hebben op realisatie van bedrijven in het havengebied. Zeeland wordt steeds meer een “energie hub” in de regio. Ook zal er een waterstof fabriek worden gerealiseerd. Tevens zijn er diverse bedrijven actief in het realiseren van windmolen parken op de Noordzee of demontage van oude booreilanden.
Ook in 2022 sneuvelen er records in Zeeland, nu in het voorjaar. De maanden maart, april en mei telden nog nooit zoveel overnachtingen. Nederlanders, Duitsers en Belgen kwamen massaal naar Zeeland. Toch was dit niet merkbaar in de zomer van 2022. Juli en augustus waren minder druk dan dezelfde maanden in de coronajaren 2020 en 2021. Hoewel deze zomer nog altijd meer Nederlanders naar Zeeland kwamen dan vóór corona, waren het er beduidend minder dan in 2020 en 2021. Er kwamen wel weer veel meer Duitsers naar Zeeland. Het aantal Belgen in de zomer bleef gelijk.
Jaarlijks onderzoekt Elsevier Weekblad welke plaatsen economisch het beste presteren. De gemeente Goes blijft hier redelijk constant in. Nu is men zelfs gestegen naar plaats nr. 10 van de lijst van 100 economisch sterke gemeenten.
De verwachting is dat in 2023 het economische klimaat hetzelfde zal blijven. Daarbij zullen met name havenactiviteiten extra stijgen. Ook de realisatie van bedrijventerrein Deltapark in Goes zal tot de nodige doorstroming leiden.
Bedrijfsruimte
Deze markt kenmerkt zich met name door verhuur en verkoop van bedrijfsruimte tussen de 500 - 1.500 m². Dit past ook bij het beeld van de regio waar voornamelijk MKB bedrijven zitten. Daarbij wensen ondernemers eerder om een pand aan te kopen dan te huren. Bij kleinere bedrijfsruimte (50 - 150 m²) zijn ondernemers wel eerder bereid om te huren.
Het is merkbaar dat de waarde van belegging/verhuurd en eigenaar/gebruiker panden steeds meer uit elkaar gaan lopen. Een eigenaar/gebruiker is bereid om een hogere prijs voor hun pand te voldoen. Men ziet het ook meer als ''productie middel''. In het afgelopen jaar is circa 115.000 m² verkocht en circa 50.000 m² verhuurd. In totaal ruim 180 transacties. Ten opzichte van 2021 is dat merkbaar meer.
Prijzen
De gemiddelde verkoopprijzen van moderne bedrijfsruimte (>500 m²) ligt tussen de € 600 - € 800 per m². De huurprijzen liggen tussen de € 45 - € 60 per m². De prijs is sterk afhankelijk van de ligging en locatie. Voor energiezuiniger panden is men bereid om hogere prijzen te voldoen. Aangezien het aanbod beperkt is, zal naar onze verwachting de prijzen stijgen. De reden is dat het realiseren van nieuwbouw dubbel zo duur is. Dan is het interessanter om bestaande bouw te verwerven en deze naar je eigen wensen te renoveren.
De prijzen van kleinere bedrijfsruimte (50-150 m²) liggen tussen de € 1.000 tot € 1.400 per m². De huurprijzen liggen tussen de € 75 - € 85 per m². De prijs wordt voornamelijk afgeleid van absolute prijzen van een pand. Ook nieuwbouw ligt meer aan de bovenkant van de benchmark. Deze prijzen zijn de afgelopen periode gestegen. De verwachting is dat deze de komende tijd zullen stabiliseren.
Transacties/aanbod
De meeste transacties hebben plaatsgevonden in Middelburg, Goes en Terneuzen. Momenteel is het aanbod van goede bedrijfsruimte beperkt en ten opzichte van 2021 afgenomen. Er zijn circa 6 panden die een totale metrage van circa 140.000 m² vertegenwoordigen. 47 panden (1.000 - 10.000) met een totaal van 100.000 m². Daarna zijn er 134 panden (<1.000 m²) die circa 40.000 m² vertegenwoordigen. Het betreft vaak ook kwalitatief mindere panden. Daarom zie je steeds meer interesse in bedrijfskavels omdat er relatief weinig keuze is en aanbod relatief beperkt is.
Logistieke centra/haven
De laatste periode is het merkbaar dat enkele grotere metrages worden verhuurd. Deze transacties vinden met name plaats in het havengebied van Vlissingen, Sas van Gent en Terneuzen. Dit komt mede door de logistieke ligging wat voor diverse transportbedrijven interessant is.
Een groot voorbeeld is DHG die voor Verbrugge middels een sale-and-lease back een grootschalige bedrijfsruimte van 55.000 m² in de haven van Nieuwdorp zal realiseren. De verwachting is dat er de komende 2 jaar meer van deze transacties zullen zijn. Verder wordt er verwacht dat de vraag naar eigenaar/gebruiker panden de komende periode gelijk blijft, het aanbod niet verder zal toenemen en de huur- en koopprijzen van goede en energiezuinige panden zullen toenemen.
Winkelruimte
Deze markt is vrij beperkt in de regio. Verhuur/verkoop van winkelruimte vindt met name plaats in Goes, Zierikzee, Vlissingen en Middelburg. Dit zijn ook de grotere plaatsen welke ook goed worden bezocht door toeristen. De leegstand van winkelruimte in de binnenstad van Terneuzen loopt verder op. Het is ook zichtbaar dat diverse winkelruimte wordt getransformeerd naar woningen of een combinatie hiervan.
In het afgelopen jaar is er circa 7.500 m² verkocht en circa 15.000 m² verhuurd. De huurprijzen blijven op zich vrij stabiel. De inschatting is dat de “bodem” wel is bereikt. Dit zie je ook deels terug in opname van winkelmeters in 2022. Deze is flink gestegen. De voornaamste reden is dat op sommige plaatsen nieuwe ontwikkelingen hebben plaatsgevonden en dat huurder zijn verplaatst naar betere locaties in de winkelstraat.
De verwachting is dat in 2023 het aantal verhuringen meer zal stabiliseren. Dit komt met name door de enorme inflatie in het afgelopen jaar. Daarmee is de koopkracht van de consument flink afgenomen.
Kantoren
De provincie Zeeland kenmerkt zich niet als kantoren regio. Merendeel van de kantoorruimte ligt in Goes, voornamelijk rond het stationsgebied. Verder zijn er diverse kantoorruimten in Middelburg en Terneuzen. Dit betreffen voornamelijk gebruikers welke actief zijn in de regio.
In het afgelopen jaar is het aanbod van kantoorruimte licht toegenomen. Als over de afgelopen 5 jaar wordt gekeken blijft het aanbod schommelen tussen de 25.000 - 30.000 m².
Er is het afgelopen jaar circa 14.000 m² aan kantoorruimte verhuurd. De huurprijzen kennen een vrij brede range in de regio van € 100 tot € 130 euro per m². Daarbij zijn kwaliteit en duurzaamheid de sleutelwoorden. Met name voorschotbedragen spelen nu parten in de verhuur. Bij sommige gebouwen zijn de voorschotbedragen voor energie gelijk aan de huurlasten. Derhalve is het goed zichtbaar dat kantoren met een A label met weinig energieverbruik zeer aantrekkelijk zijn. Partijen zijn bereid om hier een hogere huur voor te betalen.
In het afgelopen jaar is er voor circa 19.000 m² aan panden verkocht. Doorgaans ligt de gemiddelde koopsom op € 1.400 per m². Daarbij is kwaliteit en omvang van het pand wel belangrijk.
Bronnen: Kenniscentrum kusttoerisme, North Sea Port, Brainbay, Eigen database
